Дина Н. Ақбаева. Құрамында фосфор және оттегі бар қосылыстар өндірісінің каталитикалық реакциялары. Казак университеттері, Алматы, 2024, 178 б. ISBN 978-601-04-6711-8 (https://farabi.university)

Химия ғылымдарының докторы, доцент Д. Н. Акбаеваның орыс тіліндегі “Құрамында фосфор және оттегі бар қосылыстар алу үшін каталитикалық реакциялар” сұйық фазалы тотығу катализі туралы монографиясы. Ол Полимерлі материалдар мен технологиялар институтында жүзеге асырылатын «АР 14869287 Макрокеуекті криогельдер матрицасына иммобилизацияланған алифатты спирттерді каталазамен және металл нанобөлшектерімен тотықтыру» (2022-2024) жобасын гранттық қаржыландыру шеңберінде дайындалды. Монографияның аннотациясымен сілтеме арқылы танысуға болады.

Монографияда элементтік (ақ) фосфорды белсендіру мен функционализациялаудың заманауи тәсілдері қарастырылған. Р4 координацияланған молекуласының реактивтілігі η1– және η2-лигандты разряд түрінде талданады. Ақ фосфордың сумен, спирттермен және аминдермен үйлесуі туралы тотықтырғыш Р-О реакциялары бойынша құрамында фосфор бар қосылыстарды алудың каталитикалық реакциялары бойынша жұмыстарға шолу жасалды. Дәстүрлі каталитикалық зертханалық реакторларда өткізілген октен-1 және алифатты спирттерден оттегі бар қосылыстар алудың каталитикалық реакциялары ұсынылған. Фосфор өнеркәсібінде, катализде, органикалық синтезде, биотехнологияда дамыған каталитикалық жүйелерді практикалық қолдану жолдары мен мүмкіндіктері қарастырылады. Монографияда автордың өз нәтижелеріне айтарлықтай орын берілген. Кітап металлорганикалық химия, катализ, фосфор және полимер химиясы, мұнай химиясы саласында маманданған студенттерге, магистранттарға, докторанттар мен ЖОО оқытушыларына арналған.

Мазмұны

Кіріспе

1 тарау. Ақ фосфор молекуласын өтпелі металл кешендерімен үйлестіру және белсендіру

1.1. Ақ фосфорды белсендіру түрлері

1.2. Құрамында ақ фосфор молекуласы η1-лиганд түріндегі өтпелі металл кешендері

1.3. Ақ фосфордың үйлестірілген молекуласының реактивтілігі η1-лиганд

1.4. Құрамында ақ фосфор молекуласы бар өтпелі металл кешендері η2-лиганд 1.5. Ақ фосфордың үйлестірілген молекуласының реактивтілігі η2-лиганд

1 тарауға арналған әдебиеттер

2 тарау. Құрамында фосфор бар қосылыстар түзудің каталитикалық реакциялары

2.1. Су және спирт ерітінділеріндегі ақ фосфордың пероксидтермен каталитикалық тотығуы

2.2. Ақ фосфордың сумен каталитикалық тотығуы

2.3. Су, спирт және амин ерітінділеріндегі ақ фосфордың оттегімен каталитикалық тотығуы

2-тарауға арналған әдебиеттер

3-тарау. Құрамында оттегі бар қосылыстар алудың каталитикалық реакциялары

3.1. Тотығу катализіндегі полимер кешендерінің рөлі

3.2. Октен-1 қатысатын сұйық фазалық синтез процесінде тотығу катализі

3.3. Криогельдердің қатысуымен алифатты спирттердің тотығу конверсиясы

3-тарауға арналған әдебиеттер

Қорытынды

Сарқыт Е. Құдайбергенов. Полиамфолиттер жетілдірілген полимерлер ғылымында және алдыңғы қатардағы технологияларда. CRC Press, Бока Ратон, Лондон, 2024, 304 б.

Полиамфолиттер – негізгі немесе бүйірлік тізбектерде қышқыл/негіз және/немесе анионды/катионды топтары бар бірегей полимерлер. Суда еритін және суда ісінетін полиамфолиттер құрылымдық биоматериалдар, дәрі-дәрмек жеткізу және хемомеханикалық жүйелер, биосенсорлар, энергия сақтау құрылғылары, суперконденсаторлар және атқарушы механизмдер сияқты кең әлеуетті қамтамасыз ететін қасиеттерді көрсетеді. Бұл монография кейінгі жылдарда осы саладағы инновациялық зерттеулерге шолу жасап, жаңа технологиялар контексіндегі әдебиеттерді талдайды және жүйелейді.

• Нанотехнологияда, биотехнологияда, медицинада, катализде, қоршаған ортаны қорғауда және мұнай өнеркәсібінде қолдануда полиамфолиттер, полибетиндер және полицвитериондарды қамтитын көп салалы перспективаны ұсынады.

• Осы саладағы жаңа зерттеушілер үшін маңызды іргелі білім беру үшін жеткілікті тереңдігі бар осы материалдарға арналған қолданбалардың кең ауқымын көрсетеді.

• Стационар және үздіксіз ағынды типтегі реакторларда әртүрлі субстраттардың гидролизі, ыдырауы, гидрленуі және тотығу реакцияларын үдететін полиамфолиттермен қорғалған және гельмаьотцасында иммобилизацияланған металл нанобөлшектері мен ферменттерін талқылайды.

• Осы материалдарды әзірлеу мен қолдануда әлі де сақталмаған қиындықтарды көрсетеді. Кітап биомедициналық, суды тазарту және қоршаған ортаны қалпына келтіруге арналған материалдарды зерттеуді жүргізетін оқырмандарға арналған.

Мазмұны

1. Кіріспе

2. Суда еритін полиамфолиттер

3. Гидрофобты түрленген полиамфолиттер

4.Полиамфолиттік наногельдер, микрогельдер және макрокеуекті криогельдер

5. Полиамфолиттердің макромолекулалық комплекстері

6. Полиамфолиттер биотехнологияда және медицинада

7. Полиамфолиттер катализде

8. Полиамфолиттердің алдыңғы қатардағы технологияларда қолданылуы

9. Қорытынды

Монографиялар, оқулықтар

  1. Е.А. Бектуров, С.Е. Кудайбергенов. Краткий курс физико-химии полимеров. 2017, Алматы, изд. «Ұлағат» КазНПУ имени Абая, 223 с.
  2. Полифункциональные полимеры в бурении, добыче, транспортировке нефти и переработке нефтепродуктов (Под ред. С.Е. Кудайбергенова). Алматы, 2017.
  3. Ж.Е. Ибраева, С. Е. Кудайбергенов, Е.А. Бектуров. Стабилизация наночастиц металлов гидрофильными полимерами. Lambert Academic Publishing, Саарбрюккен, Германия, 2013, 367 с.
  4. С.Е. Кудайбергенов Ж.Е. Ибраева, С.К. Кабдрахманова, Б.Х. Мусабаева, Г.С. Татыханова. Композиционные полимерные материалы и технологии на их основе. Семей, изд. «Тенгри», 2013, 216 с.
  5. С.Е. Кудайбергенов, Ж.Е. Ибраева, М.Г. Яшкарова, Е.А. Бектуров. Композиционные гидрогелевые материалы. Семей, 2011. 148 с.
  6. Е.А. Бектуров, С.Е. Кудайбергенов, А.К. Жармагамбетова, Р.М. Искаков, Ж.Е. Ибраева, С.Н. Шмаков. Полимер-протектированные наночастицы металлов. Алматы, 2010, 274 с.
  7. С.Е. Кудайбергенов, Л.А. Бимендина, М.Г. Яшкарова, Л.К. Оразжанова, В.Б. Сигитов. Синтез, свойства и применение новых полимерных бетаинов на основе аминокротонатов, изд.СГУ им. Шакарима, Семипалатинск, 2006,110 с.
  8. Л.А. Бимендина, М.Г. Яшкарова, С.Е. Кудайбергенов, Е.А. Бектуров, Полимерные комплексы (получение, свойства, применение), СГУ им. Шакарима, Семипалатинск, 2003, 285 с.
  9. E. Kudaibergenov. Polyampholytes: Synthesis, Characterization and Application, Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York, Boston, Dordrecht, Tokyo, Moscow, 2002, 220 p.

Кітап тараулары

  1. N. Dolya, S. Kudaibergenov. Catalysis by Thermoresponsive Polymers. Chapter 19 in book «Temperature-Responsive Polymers: Chemistry, Properties and Applications» (Edited by Vitaliy Khutoryanskiy and Theoni Georgiou), 2018 (to be published).
  2. S. Kudaibergenov, G. Tatykhanova, N. Bakranov, R. Tursunova. Layer-by-Layer Thin Films and Coatings Containing Metal Nanoparticles in Catalysis. Chapter 8 in Book «Thin Film Processes — Artifacts on Surface Phenomena and Technological Facets», (Ed. by J. Thirumalai), InTech, 2017, P. 147-164.
  3. M.D. Moniruddin, S. Kudaibergenov, Nю Nuraje. Hierarchical Nanoheterostructures for Water Splitting.// Chapter 7 in book Green Photo-active Nanomaterials Sustainable Energy and Environmental Remediation. The Royal Society of Chemistry, 2016. P. 142-167.
  4. S. Kudaibergenov, Zh. Ibrayeva, M. Yashkarova, S. Kabdrakhmanova, G. Tatykhanova. Chapter 1. Composite Hydrogel Materials. In book: Advanced Separations by Specialized Sorbents. -New York: CRC Press, 2014. Р.1-37.
  5. S. Kudaibergenov, G. Tatykhanova, Zh. Ibraeva, Immobilization and controlled release of bioactive substances from stimuli-responsive hydrogels. Biodefence. NATO Science for Peace and Security Series-A: Chemistry and Biology. Chapter 19. Springer Science+Business Media B.V. 2011, p. 179-188.
  6. S.E. Kudaibergenov, L.A. Bimendina, M.G. Yashkarova, Prevention of soil migration and capturing of radionuclides by interpolymer complexes. Chapter 11. In: Hydrogen Bonded Interpolymer Complexes: Formation, Structure and Applications. V.V.Khutoryanskiy, G. Staikos Eds. 2009. Chapter 11. –P. 301-322.
  7. S.E. Kudaibergenov, A.G. Didukh, S.B. Moldakarimov. Structure of Polyampholyte Gels and Their Behavior with Respect to Applied External DC Electric Field. Chapter 10 in book “ACS Symposium Series 833 Polymer Gels. Fundamentals and Applications«, Edited by H.B. Bohidar, P. Dubin and Y. Osada, ACS Washington DC 2002, pp.149-162.
  8. Bimendina L.A., Zhumadilova G.T., Kudaibergenov S.E., Phase Transitions in Interpolymer Complexes of some Linear and Cross-Linked Polymers. Chapter 9 in book “ACS Symposium Series 833 Polymer Gels. Fundamentals and Applications«, Edited by H.B.Bohidar, P.Dubin and Y.Osada, ACS Washington DC 2002, pp. 137-148.
  9. A.G. Didukh, G.Sh. Makysh, L.A. Bimendina, S.E. Kudaibergenov, Bovine serum albumin complexation with some polyampholytes. Advanced Macromolecular and Supramolecular Materials and Processes. Kluwer Academic/Plenum Publishers. 2003, Ch.12, p. 265-275.
  10. S.E. Kudaibergenov, L.A. Bimendina, G.T. Zhumadilova, Design, structure and behavior of interpolymer complex membranes. Advanced Macromolecular and Supramolecular Materials and Processes. Kluwer Academic/Plenum Publishers. 2003, Ch.10, p. 149-162.
  11. Kudaibergenov S.E. Solutions, Complexes and Gels of Amphoteric Polyelectrolytes, In: Proceedings of Yamada Conference L “Polyelectrolytes”, (I.Noda, E.Kokufuta Eds.), Japan, 1999. P.259-262.